Το έλλειμμα της ευρωπαϊκής πολιτικής ηγεσίας οδηγεί την ήπειρο στην αποσύνθεση

 

 

Του Βασιλη Ταλαμαγκα

 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα εγχείρημα που ξεκίνησε με όραμα ενότητας, ειρήνης και ευημερίας, φαίνεται τα τελευταία χρόνια να χάνει τον προσανατολισμό της. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα δεν είναι μόνο η οικονομική αστάθεια ή οι γεωπολιτικές πιέσεις, αλλά το έλλειμμα πολιτικής ηγεσίας. Η απουσία ισχυρών και οραματικών ηγετών που να εμπνέουν εμπιστοσύνη και να δίνουν κατεύθυνση στην ευρωπαϊκή πορεία έχει καταστεί κρίσιμος παράγοντας στην αποσύνθεση της ηπείρου.

Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με πολλαπλές κρίσεις: την κλιματική αλλαγή, τις μεταναστευτικές ροές, την ενεργειακή ασφάλεια, την άνοδο της ακροδεξιάς, και φυσικά, τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αντί όμως να δούμε μια συντονισμένη, τολμηρή και αποφασιστική αντίδραση, παρατηρούμε αναποφασιστικότητα, δισταγμό και έλλειψη συνοχής. Τα κράτη-μέλη λειτουργούν πολλές φορές με γνώμονα τα εθνικά τους συμφέροντα, αδιαφορώντας για τον συλλογικό στόχο και υπονομεύοντας το ίδιο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Η γερμανική ηγεσία, που για χρόνια αποτελούσε τη σταθερή άγκυρα της Ένωσης, εμφανίζεται αποδυναμωμένη και αμήχανη. Η Γαλλία, αν και επιδιώκει ηγετικό ρόλο, δεν έχει καταφέρει να εμπνεύσει τους υπόλοιπους εταίρους. Οι χώρες του Νότου συνεχίζουν να πιέζονται από κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, ενώ οι χώρες του Βορρά διστάζουν να αναλάβουν την ευθύνη μιας πραγματικά αλληλέγγυας πολιτικής. Το αποτέλεσμα είναι ένα θεσμικό τέλμα, όπου η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία φαίνεται πιο πρόθυμη να διαχειρίζεται την κρίση παρά να την επιλύει.

Το έλλειμμα πολιτικής ηγεσίας καθιστά την Ευρώπη ευάλωτη σε εξωτερικές πιέσεις. Η εξάρτηση από το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες για την άμυνα, η ασθενής στάση απέναντι σε αυταρχικά καθεστώτα και η αδυναμία χάραξης αυτόνομης εξωτερικής πολιτικής δείχνουν μια ένωση που δεν μπορεί να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της. Παράλληλα, οι πολίτες απογοητεύονται και αποξενώνονται. Η χαμηλή συμμετοχή στις τελευταίες ευρωεκλογές και η άνοδος ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων είναι ξεκάθαρες ενδείξεις.

Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση επιθυμεί να αποφύγει την αποσύνθεση, πρέπει να επανεφεύρει τον εαυτό της. Αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς ηγέτες που διαθέτουν πολιτικό θάρρος, στρατηγικό όραμα και ικανότητα ενοποίησης. Η ανάγκη για κοινή αμυντική πολιτική, ουσιαστική οικονομική σύγκλιση, και μια νέα κοινωνική συμφωνία δεν είναι επιλογές, αλλά επιτακτικές απαιτήσεις της εποχής.

Η ιστορία έχει δείξει πως οι κρίσεις είναι ταυτόχρονα κίνδυνοι και ευκαιρίες. Το αν η Ευρώπη θα οδηγηθεί στην παρακμή ή θα ανασυγκροτηθεί εξαρτάται από την ποιότητα της ηγεσίας που θα επιλέξει να ακολουθήσει. Χωρίς αυτήν, το όραμα της ενωμένης Ευρώπης κινδυνεύει να παραμείνει ένα όμορφο, αλλά ξεθωριασμένο όνειρο.